P(r)ietpraat: De macht van schaarste
In onze laatste nieuwsbrieven wordt steeds melding gemaakt van de precaire situatie in de papierindustrie en in het bijzonder de positie van de papierproducenten voor grafisch papier. Wat is er aan de hand?
Een sterke druk op de prijzen van papier begin 2021 heeft ertoe bijgedragen dat de industrie te maken kreeg met historisch lage prijzen. Moordende concurrentie als het ging om het binnenharken van orders om de papiermachines gevuld te krijgen. Maar in de loop van 2021 stak een nieuw fenomeen de kop op: de macht van de schaarste.
Tekorten aan grondstoffen, snel oplopende energieprijzen en transporttarieven zetten de marges van de papierleveranciers onder sterke druk. En daar bovenop nog reductie van productiecapaciteit omdat het omzetten daarvan richting de verpakkingsindustrie nu eenmaal rendabeler is.
Tot zover de feiten: een grote onbalans tussen vraag en aanbod aangevuld met sterk en snel oplopende kosten. En dit alles in een kapitaalintensieve industrie. Gevolg: Razendsnelle prijsstijgingen van grafisch papier. Maar wat is nu het nieuwe aangezicht van de papierindustrie?
Dit brengt me op een interessant onderwerp: macht versus onderhandelen. Wat voor mechanismen kunnen we ontwaren? Zolang ik in deze industrie meeloop weet ik niet beter dan dat we altijd via onderhandelen tot afspraken komen. Onderhandelen is een proces van voorstellen en tegenvoorstellen, die uiteindelijk uitkomen in een overeenkomst. Geven én nemen. Maar belangrijk is: er komt altijd overeenstemming tussen partijen. En bovenal altijd met common sense.
Nu de papierindustrie in de driverseat zit– los nog van het element prijzen, schaarste en beschikbaarheid – toont deze plotseling een heel ander gezicht. Dit kan ik het beste illustreren aan de hand van de brieven die sinds medio vorig jaar worden rondgestuurd om prijsverhogingen eenzijdig er doorheen te drukken. Leveranciers worden, zo stellen ze in hun brieven, gedwongen hun prijzen te verhogen of toeslagen te rekenen als gevolg van de hierboven genoemde factoren. En niet meegaan met deze verhogingen: geen papier meer. Er is vol begrip indien een afnemer z’n tonnages intrekt of z’n contractuele afspraken annuleert. Allemaal geen probleem. Spijkerhard eindigt men de brief steevast met de zinsnede: ‘uw contactpersoon stelt zich spoedig met u in verbinding om vragen te beantwoorden of om de prijspolicy toe te lichten’. Dat is durf!
Schaarste is de wortel van macht. En dat is nu dus exact wat er in de papierindustrie gebeurt. Het is altijd een industrie geweest waarin via onderhandelen een resultaat werd bereikt. Maar nu is dat omgeslagen naar een machtsindustrie en dat is waar het naar mijn idee dan ook fout gaat. Een waardevolle onderhandelingsrelatie heeft plaatsgemaakt voor een volkomen asymmetrische machtsrelatie. Het is te hopen dat de papierindustrie als geheel op zoek gaat naar wat je zou kunnen noemen ‘een nieuw moreel kompas’. Misschien is een lesje over de destructieve kanten van macht voor de papierconcerns geen overbodige luxe. En laten we de huidige machtsrelatie vooral niet corrumperen.
