Blog van IPP-directeur Jeroen Kuiper

Als PaperChainManagement komen we binnen ons netwerk wel eens informatieve onderwerpen tegen. Zo ook een blog van Jeroen Kuiper, directeur van IPP, die zijn licht laat schijnen op het gebruik van duurzaam verpakkingsmateriaal.

Verpakkingen van papier en karton; een duurzaam alternatief?

Papier en karton winnen aan populariteit als verpakkingsmateriaal. Hoewel het niet eenvoudig is om voor alle eigenschappen van plastic een passend alternatief te vinden, zet de markt wel een transitie naar papier en karton in.

Het gebruik van plastic groeit nog steeds – en daar zijn goede redenen voor. Toch heeft dit materiaal te kampen met een (imago)probleem. We willen af van de hard toenemende plasticsoep in de oceaan en de EU probeert het gebruik van plastics met wet- en regelgeving terug te dringen. Nederland en Europa streven naar een circulaire economie. In 2050 willen we een maatschappij zonder afval. Papier en karton helpen hier, door onder meer succesvolle inzameling en hergebruik, goed bij. Ook aan alternatieven voor de praktische eigenschappen van plastic wordt hard gewerkt. IPP is hier hard mee aan de slag. In deze blog: vier componenten die meespelen bij het creëren van duurzame verpakkingen van papier en karton. En we beginnen bij het begin.

1. Duurzaam bosbeheer
Papier en karton hebben een basis van houtvezels, die composteerbaar en afbreekbaar zijn in de natuur én die continu aangevuld worden door de groei van nieuwe bomen. Papier en karton zijn goed te recyclen, maar niet eindeloos herbruikbaar. Verse vezels blijven nodig om de productie en de kwaliteit op peil te houden. De papierindustrie gebruikt 11% van het wereldwijd geoogste hout. De maatregelen die de papier- en houtindustrie nemen om het bosbeheer duurzaam te maken, zijn wereldberoemd dankzij de keurmerken FSC (Forest Stewardship Council) en PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification). Je vindt de logo’s van deze organisaties overal terug op verpakkingen, drukwerk en allerlei soorten hout. De certificaten van FSC en PEFC zorgen ervoor dat iedereen de producten kan herleiden tot de bron. De gehele keten werkt op die manier mee aan een duurzame productie.

Duurzaam bosbeheer gebeurt op allerlei manieren en de ene methode is niet beter of slechter dan de andere. Dit heeft te maken met de omgeving waarin de bomen groeien, de manier waarop het bos is aangelegd en allerlei andere factoren. Feit is dat, door de verantwoorde werkwijze van de papierindustrie, de omvang van de duurzaam beheerde bossen juist groeit: in Europa met een omvang van zo’n 1.500 voetbalvelden per dag.

2. Duurzame productie
Niet alleen het gebruik van op duurzame wijze gewonnen grondstof is van belang, ook de productiemethode telt. De papier- en kartonindustrie neemt de kritiek van milieubewegingen al decennia ter harte. In die zin heeft de branche een voorsprong op de plasticproducenten, die pas sinds een paar jaar met aanzwellende kritiek te maken krijgen. Met enorme investeringen is de productie van papier en karton efficiënter, minder milieubelastend en energiezuiniger gemaakt en de CO2-uitstoot gereduceerd. De fabrieken brachten het waterverbruik sterk terug, waarbij meer dan 95% van het opgepompte water gereinigd teruggaat naar de bron. Emissies van schadelijke stoffen in het geloosde water daalden door de installatie van steeds verbeterde afvalwaterzuiveringen met tientallen procenten.

Bezoek een papierfabriek en de medewerkers overstelpen je met informatie over duurzaamheid, hergebruik en energiebeheer. Voorbeelden van papierproducenten die out-of-the-box denken zijn er te over, net als samenwerkingsverbanden. Een producent in Frankrijk deelt zijn warmte-overschot bijvoorbeeld met een naastgelegen concurrent. Er zijn heel veel fabrieken die als basismateriaal uitsluitend oud papier gebruiken. Productie-afval gaat rechtstreeks naar de energiecentrale, waar het door ontbranding voor nieuwe energie zorgt. De restproducten van die procedure zijn op hun beurt geschikt voor productie van onder meer asfalt. Uiteindelijk levert elke industrie een zekere belasting van het milieu op. Maar in de afgelopen twintig jaar heeft de papierindustrie extreme verbeteringen doorgevoerd.

3. Slimme barrières
Plastic is bij sommige toepassingen nog steeds het beste en meest duurzame materiaal – hoe gek dit ook klinkt. De toepassing bepaalt de keuze. Er wordt hard gezocht naar manieren om kunststof te vervangen. De specifieke eigenschappen van plastic worden in papier veelal gevonden in het toevoegen van barrières.

Waar geen of beperkte barrières nodig zijn, bijvoorbeeld bij droge producten die geen vervuiling aan de verpakking geven, kan in plaats van een kunststof beter papier of karton ingezet worden. In de praktijk zijn er vaak barrières nodig, ter voorkoming van doordringing/migratie en verdampen van het product en/of verzwakken van de verpakking.

Traditionele barrières op basis van kunststof zitten hergebruik van papier en karton vaak in de weg. Gelukkig verschijnen steeds meer alternatieven op de markt die het recycleproces niet verstoren. Zo is er voor laminaten van karton met plastic een milieuvriendelijk alternatief in de vorm van biocoatings. Het karton of papier wordt voorzien van een coating op waterbasis, die het product van barrière-eigenschappen voorziet. Deze coating maakt het geschikt voor levensmiddelenverpakkingen en is composteerbaar en recyclebaar.

Een milieuvriendelijke barrière tegen vochtigheid en vet in papier behoort dus reeds tot de mogelijkheden. Een barrière tegen MOSH MOAH (minerale oliën) uit de omgeving van de verpakking is er ook. Voor barrières tegen zuurstof en waterdamp bevatten verpakkingen nog steeds een plastic laagje, maar er komen alternatieven in de vorm van composteerbare en bio-afbreekbare coatings. De ontwikkelingen gaan snel en de eerste producten zijn op de markt.

4. Design to recycle
Door alle Europese voornemens en maatregelen om verpakkingen duurzamer te maken, ligt hier ook een taak voor ontwerpers en producenten. Er ontstaan creatieve oplossingen, waarbij ontwerpers niet alleen kijken naar de beperkingen van papier en karton als verpakkingsmateriaal, maar juist ook naar de onderscheidende mogelijkheden en de toegevoegde waarde.
In een gesloten doos is het product bijvoorbeeld niet zichtbaar. Met een uitgekiend ontwerp en de juiste vouw- en stansvormen is het mogelijk om producten in de verpakking toch te laten zien, zonder dat het ten koste gaat van de bescherming. Vooral voor voedselverpakkingen is deze zichtbaarheid van belang, omdat de consument wil zien of het product vers is.

Karton is ook prima geschikt voor de verpakking van warme snacks. Creatieve ontwerpers bedachten allerlei oplossingen. Bijvoorbeeld: met compartimenten blijven de sauzen gescheiden van de snack, met gaatjes op strategische plekken blijft de snack knapperig. Karton zorgt voor een andere beleving van een bakje friet; het voegt echt waarde toe.

De consument, zo blijkt uit onderzoek, waardeert de duurzame uitstraling van papier en karton. Hij is dan ook bereid om meer te betalen voor duurzame alternatieven. Merken verbinden zich graag aan het thema, omdat het vooral door de generaties van na 1980 belangrijk gevonden wordt. Papieren en kartonnen verpakkingen met een duurzame uitstraling vinden we terug bij een brede waaier aan retailers. Van hamburgerketens tot aan modehuizen en bloemisten. Als de designer óók aan de consument mee kan geven hoe het product weggegooid moet worden, zodat het optimaal gerecycled kan worden, dan is de cirkel rond.

En in de toekomst?
Zoveel goede ontwikkelingen, zijn we er dan al? Moet alles over van plastic naar karton? Natuurlijk niet. Er is op alle vlakken nog genoeg te winnen: meer milieuwinst bij het produceren van papier en karton, innovatie van nieuwe en betere barrières en slimmer ontwerp van verpakkingen. En zelfs bij de keuze voor grondstoffen. Bij papier en karton denken we altijd aan hout of oud papier als basis. Het mooie van het materiaal is juist dat meer grondstoffen ervoor geschikt zijn. Afvalproducten uit een tomatenkwekerij (stengels, bladeren, tomatenvezels) leveren bijvoorbeeld een hoeveelheid grondstof op waarmee meer karton gemaakt kan worden dan nodig is om de tomaten zelf mee te verpakken. Gras, rietsuikerstengels en zelfs koffieprut, olifantenpoep en andere afvalproducten worden gebruikt voor de productie van papier en karton. Weliswaar zet de industrie deze alternatieve grondstoffen nu nog slechts kleinschalig en zeer selectief in en levert het vooralsnog andere problemen op, maar het geeft aan: de mogelijkheden zijn talrijk en de belangstelling ervoor groeit. Er is volop ruimte voor creativiteit. De verpakkingsindustrie gaat ons in de toekomst nog vaak verrassen met mooie ontwikkelingen voor toepassing van papier en karton.

Jeroen Kuiper, directeur IPP

Bronnen:

• De Volkskrant
• Vouwkarton Platform Nederland
• VNP
• Rijksoverheid
• Papier & Karton
• Emerce

Over IPP:
IPP is expert op het gebied van innovatieve productoplossingen voor de verpakkings- en grafische industrie. IPP biedt basismaterialen als papier, karton, folie en nonwovens van de meest gerenommeerde fabrieken wereldwijd. Met hun kennis van coatings en laminaten & extra services als IPP Converting, vindt IPP voor iedere toepassing een geschikte oplossing. Duurzaamheid is daarbij een belangrijk uitgangspunt. www.ipp.nl