PaperChainManagement BV (PCM) is nu onderdeel van HH Global.

P(r)ietpraat: Politieke fragmentatie

De laatste jaren brokkelt het politieke landschap, zowel landelijk als gemeentelijk, steeds verder af. De Eerste Kamer kent een recordaantal fracties. Begin jaren 80 had een fractie nog bijna 11 zetels; momenteel zijn dat er ruim 4.

De vele afsplitsingen zijn het gevolg van een dynamischer geworden politiek landschap maar ook van overwoekerend politiek onkruid binnen partijen: in 2022 is FvD gedecimeerd tot een groep met nog slechts één zetel in de Eerste Kamer. Dit terwijl FvD in 2019 op stip binnenkwam met 12 zetels! Hoe een partij dus in het moeras kan zakken.

Dan de Tweede Kamer. Daar zien we soortgelijke trend. Het aantal zetels per partij wordt almaar geringer en grote middenpartijen verliezen aan invloed in de politieke ruimte. Uit onderzoek van het Financieele Dagblad blijkt dat in 20 jaar het aantal zetels per partij sterk terugloopt; van 17 zetels per partij in 2003 naar nog maar 9 in 2021. Het dus ook geen wonder dat de Tweede Kamer af en toe lijkt op een opgefokt kippenhok. In de periode 2012-2017 was er een zeer sterke toename van nieuwe groepen en het aantal eenmansfracties. Momenteel zitten we zelfs, als gevolg van steeds meer afsplitsingen en het vasthouden aan eigenbelang, zelfs al op 21 fracties. Over fragmentatie en een amorfe politieke massa gesproken.

De uitslag van de onlangs gehouden gemeenteraadsverkiezingen geeft een beeld te zien om over na te denken. Het politieke landschap op lokaal niveau is zeer divers. Het barst in de Nederlandse gemeenten van de één- en/of tweekoppige fracties. Waren er in 2018 nog 534 eenmansfracties, in 2022 is dit aantal met nog eens met ruim 10% toegenomen tot 592. Er zijn gemeenten bij waar maar liefst 6 of zelfs 7 partijen met slechts één zetel in de raad zitten. En dan hebben we ook nog eens 670 tweemansfracties. Dit allemaal op een totaal van 345 gemeenten in Nederland.

De conclusie is dat de partijen in de gemeenteraden met de jaren steeds kleiner worden. Het gevestigde politieke midden verliest terrein. Raden krijgen te maken met versnippering. Politieke slagkracht wordt gedecimeerd. Dit beeld past een op een met de trend die we dus ook in de Tweede Kamer zien. De hamvraag: wat heeft dit voor gevolgen voor de politieke bestuurbaarheid? Wordt besluitvorming in de lokale politiek niet lamgelegd?

Het politieke spectrum laat steeds meer nieuwkomers zien. In Nederland kennen we een relatief lage kiesdrempel. Hoewel kleine partijen als tegenwicht voor ophef in het maatschappelijk debat kunnen zorgen, legt dit ook weer een beslag op ambtelijke apparaten. In een democratie moet iedereen aan bod kunnen komen; ook al vertegenwoordigen kleine (eenpersoons) fracties soms standpunten waar je maatschappelijk gezien helemaal niks mee kunt (de roeptoeters). Politiek is ook altijd een spel van afwegen van het grotere belang tegenover enge opvattingen van een enkeling die de algemene besluitvorming kan frustreren. En dan is er nog de dynamiek van coalitievorming, waardoor een kleine partij haar invloed kan vergroten. In gemeenteraden worden vaak gelegenheidscoalities gesmeed om een stempel te kunnen drukken op de besluitvorming.

De toenemende politieke fragmentatie legt een druk op de bestuurbaarheid. Hoewel natuurlijk kleine partijen het maatschappelijk debat aanwakkeren, kunnen ze de snelheid en kwaliteit van de besluitvorming enorm frustreren. Zeker als er veel kleine partijen zijn. Onvrede over veelal de directe (woon)omgeving (bijvoorbeeld op gemeentelijk niveau) zet kleine partijen aan tot het voeren van zinloze debatten en het opwerpen van drempels om maar niet te komen tot een effectieve én efficiënte besluitvorming. Als burgemeester en wethouders van zo’n gemeente moet je soms wel engelengeduld en eelt op je ziel hebben. Ik ben blij dat ik geen burgemeester ben.

Naar nieuwsoverzicht
PCMscanTM: gratis waardevol advies

Meer efficiency en lagere kosten in uw print-, presentatie- of verpakkingsketen? Met de PCMscanTM bekijken wij de financiële en duurzame besparingsmogelijkheden. Vraag hier de PCMscanTM aan en wij bellen u voor een vrijblijvende afspraak waarna wij de scan zullen uitvoeren.